कुठलाही राजकीय वारसा नसताना फक्त चांगल्या विचारांच्या जोरावर राजकारणात किती मोठे होता येते, याचे प्रणादायी रे उदाहरण म्हणजे अमरीशभाई पटेल. शिरपूर नगराध्यक्षपदाद्वारे सुरू झालेली राजकीय कारकीर्द, नंतर आमदार आणि माजी शालेय शिक्षण, क्रीडा, युवक कल्याणमंत्री अशा कॅबिनेट मंत्रीपर्यंतचा त्यांचा प्रवास अखंड समाजसेवेतील पारदर्शकता, माता-पित्याचा सुसंस्कृत वारसा, बंधूची सश्रद्ध पाठराखण, जनतेचा अढळ विश्‍वास, कार्यकर्त्यांची मेहनत यामुळेच शक्य झाला. त्यांनी या कामामुळे शिरपूर तालुक्‍यातील जनतेचे जीवन मंत्रुत्न टाकले. सतत ४० वर्षे एका मतदारसंघावर पकड टिकवून ठेवणे सोपे नाही. जातीयतेचा कोणताही आधार नाही, नातेसंबंधांची कोणतीच सोय नाही, मिळाला तो वारसा दानधर्माचा, देणाऱ्या हाताचा आणि अक्षय कर्णवृत्तीचा! ही अशी पार्श्वभूमी लाभूनही अमरीशभाई पटेल हाच शिरपूर तालुक्यासाठी परवलीचा शब्द ठरला आहे. त्यांचे मोठेपण कालही शाबूत होते, आजही झळकते आहे आणि उद्याही तळपत राहील. त्यांच्या नियोजनदृष्टीतून साकारलेल्या विकासयात्रेत्त तालुक्‍याचा विविधांगी विकास झाला. समाजाचा प्रत्येक घटक स्वबळावर कसा उभा राहील, याचे सतत चिंतन करून त्या दिशेने सकारात्मक व यशस्वी प्रयत्न करून हा तालुका आत्मनिर्भर करण्यासाठी केलेल्या कष्टांची गाथा म्हणजे अमरीशभाईंचा आजवरचा प्रवास आहे. धुळे जिल्ह्याने बोटावर मोजण्याजोगे गौरवसूर्य अनुभवले त्यात अमरीशभाईंचे स्थान वरचे आहे. कारण त्यांचे नेतृत्व स्वयंसिद्ध आहे.

अमरीशभाई पटेल यांच्या कार्याचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी तीन दशके मागे जावे लागेल. १९८५ चा तो काळ. शिरपूरचे नगराध्यक्ष म्हणून अमरीशभाईंची निवड झाली. त्यापुढील १२ वर्षे ते नगराध्यक्ष म्हणून कार्यरत होते. तो काळ असा होता, की मध्यप्रदेश आणि महाराष्ट्राच्या सीमेवर असलेल्या शिरपूर येथे ना विकास होता, ना पाणी होते, ना वीज होती, ना सांडपाण्याचे व्यवस्थापन होते. लिकेकडेही निधीची चणचण होती. त्यामुळे विकास योजना राबवायलाही अडचणी होत्या. त्यामुळे अमरीशभाईंच्या नेतृत्वाचा कस लागला. सात किलोमीटर अंतरावर असलेल्या तापी नदीवरून शिरपूरसाठी पाणी आणण्याची योजना त्यांनी मंजूर करून आणली आणि तेवढ्यावरच न थांबता अगदी तीन-चार मजल्यांवर चांगल्या दाबाने पाणी पोहोचेल अशी व्यवस्था त्यांनी केली. पाण्याचा प्रश्न सोडविल्यानंतर अमरीशभाईंनी मोर्चा वळविला तो रस्तेबांधणी आणि वीजपुरवठ्याकडे. दर्जेदार रस्त्यांमुळे आणि सुरळीत वीजपुरवठ्यामुळे शिरपूरचा कायापालट झाला आणि विकासाच्या दिशेने वाटचाल करणारे शहर म्हणून शिरपूरची नवी ओळख निर्माण झाली.

दूरदृष्टी असलेला राजकीय नेता म्हणूनही अमरीशभाई यांची ओळख अधोरेखित झाली आहे. राज्यात पुणे-मुंबईसारखी प्रगत शहरे आहेत, तर दुसरीकडे अद्यापही अपेक्षित विकास न झालेला ग्रामीण भाग आहे. दरडोई उत्पन्नाचा विचार केला, तर महाराष्ट्र नवव्या क्रमांकावर येतो. मात्र हे केवळ मुंबई, पुणे, ठाणे, नागपूर या शहरांमुळे. ग्रामीण भागाचा विचार केला, तर ते १७ व्या क्रमांकावर असेल. मग राजकीय भूमिका घेणाऱ्यांनी फक्त शहरी भागाचाच विकास करायचा, की ग्रामीण भागातही तो विकास पोहोचविण्यासाठी प्रयत्न करावा, असा खडा सवाल अमरीशभाई करतात. शहरी भागाप्रमाणे ग्रामीण भागही सुखी करायचा असेल, तर आज आपण तेथील शिक्षण, आरोग्य, पायाभूत सुविधांसाठी दहा पटींनी अधिक खर्च करायला पाहिजे, असे परखड मत ते व्यक्त करतात.

ते म्हणतात, ‘‘मुंबईसारखे शिक्षण, आरोग्यसेवा शिरपूरसारख्या सर्व गावांमध्ये उपलब्ध झाल्या पाहिजेत, अशी माझी इच्छा आहे. तसे झाल्यास महाराष्ट्र सुखी आ णि समृद्ध होईल. ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना चांगले शिक्षण मिळावे, याकरिता प्रत्येक तालुक्यात एज्युकेशन हब तयार झाले पाहिजेत. शेतीसाठीचे पाणी, शिक्षण, आरोग्य, पायाभूत सुविधा उपलब्ध झाल्या, तरच गावांचा विकास होईल. तसेच त्या भागांमध्ये रोजगारनिर्मिती होण्यासाठी उद्योगांना आमंत्रित केले पाहिजे. याचाच एक भाग म्हणून आता आम्ही १५ कारखाने सुरू करीत आहोत. आरोग्यसेवा देण्यासाठी ९०० बेड्सचे सुसज्ज रुग्णालय बांधत आहोत. ‘एसव्हीकेएम’ संस्थेमार्फत होणाऱ्या उपक्रमांमध्येही आमची हीच भूमिका आहे, की गरीब लोकांची लूट थांबली पाहिजे. या रुग्णालयाचे काम जोरात सुरू असून, सप्टबेंरपर्यंत ३०० बेड्सचे काम पूर्ण होईल. त्याव्यतिरिक्त नर्सिंग, आयुर्वेदिक, होमिओपॅथी महाविद्यालयाचे कामसुद्धा सुरू आहे. कृषी महाविद्यालय, टेक्स्टाईल, तसेच डेअरीसंबधिं त संस्थाही लवकरच सुरू करीत आहोत. पशुसंवर्धनाचे एक महाविद्यालय, जे सध्या बंद आहे, ते कार्यान्वित करण्याचेही प्रयत्न सुरू आहेत.’’

भारतीय जनता पार्टीच्या माध्यमातून सध्या विधान परिषदेत आमदार असलेले अमरीशभाई पटेल आता लवकरच वयाची ७५ वर्षे पूर्ण करीत आहेत. शिरपूरसह चार तालुक्यांचा विकास करण्याचे त्यांचे स्वप्न आहे. शिरपूर मॉडेल लोकप्रिय आहे, कारण तेथे पालिकेचे रुग्णालयही कॉर्पोरेट रुग्णालयासारखे आहे. शहरी भागात असलेल्या मनोरंजनाच्या सर्व सुविधा म्हणजे अम्युझमेंट पार्क, मल्टिप्कले्स, लेसर शो इत्यादी शिरपूरमध्ये उपलब्ध आहेत. शिरपूरमध्ये उभ्या राहत असलेल्या नव्या रुग्णालयामध्ये तज्ज्ञ डाॅक्टर असावेत, यासाठीही अमरीशभाई विशेष लक्ष घालत आहेत. शिरपूरमध्ये पाणी मीटरची १०० टक्के अंमलबजावणी करण्यासाठीही ते प्रयत्नशील आहेत. शिरपूरचा कायापालट झाला तो बंधाऱ्यांमुळे. पाणी उपलब्ध झाल्यामुळे सव्वा लाख वृक्षरोपणाचे कामही करता आले. धुळ्यात एक लाख चौरस फुटांचे इनडोअर क्रिकेट स्टेडियमही त्यांनी उभे केले आहे.

अमरीशभाई १९९० मध्ये पहिल्यांदा आमदार झाले. सर्व भाषिक, तसेच जाती-धर्माच्या लोकांनी त्यांना भरभरून मते दिली. आदिवासी भाग असल्यामुळे रस्तेविकासाकडे दुर्लक्ष झालेले होते. अमरीशभाईंनी १९९० ते ९५ या पाच वर्षांच्या कालावधीतच ३५० कोटी रुपये एवढ्या मोठ्या रकमेची रस्ते विकासाची कामे राज्य सरकारकडून मंजूर करून घेतली. त्याचा परिणाम असा झाला, की शिरपूर मतदारसंघात ४०० पुलांची कामे झाली. दळणवळण वाढले. तालुक्याची भरभराट होण्यास सुरुवात झाली. कारण आता कितीही मोठा पाऊस झाला, तरी वाहनांची ये-जा थांबत नव्हती. याचा पुढचा टप्पा म्हणून तालुक्यात रस्तेबांधणीचे काम त्यांनी हाती घेतले. २००४ पर्यंत त्यांनी तालुक्यात ९०० किलोमीटर लांबीचे रस्तेबांधून पूर्ण केले.

आदिवासी लोकसंख्येचे अन्य प्रश्नही अमरीशभाईंनी मार्गी लावले. आदिवासींच्या ज्या जमिनींवर २००५ पूर्वी अतिक्रमण झालेले होते, अशा सर्व जमिनी मूळ मालक असणाऱ्या आदिवासींच्या नावावर करण्याचे महत्त्वाचे काम त्यांनी केले. तब्बल ६० हजार एकर जमीन एकूण १२ हजार आदिवासी लोकांच्या नावावर करण्यात आली. त्यामुळे त्यांच्या जीवनात परिवर्तन आले. आदिवासींसाठी पाच आश्रमशाळाही सुरू केल्या. त्यामध्ये दोन हजार विद्यार्थी शिकत आहेत. पैकी १०० हून अधिक विद्यार्थी डॉक्टर, इंजिनीअर म्हणून विविध ठिकाणी कार्यरत आहेत. हे परिवर्तन घडवून आणताना समाजासाठी काहीतरी भरीव सकारात्मक काम करता आले याचे समाधान वाटते, तळागाळातील गरजू-गरीब लोकांच्या विकासासाठी निधी खर्च झाला, ही मोठी विधायक आणि समाधानाची गोष्ट असल्याचे अमरीशभाई सांगतात. या सर्वसमावेशक आणि विकासाभिमुख कार्यामुळेच ते आमदार म्हणून सलग चार वेळा निवडून आले.

आमदाराचे संपर्क कार्यालय कसे असावे, याचा आदर्श अमरीशभाई पटेल यांनी निर्माण केला आहे. बारा महिने, चोवीस तास सुरू असलेल्या त्यांच्या संपर्क कार्यालयात तब्बल ५० कर्मचारी काम करतात. त्यांच्या मतदारसंघातील २८ पंचायत समित्यांबरोबर त्यांचा समन्वय सुरू असतो. मतदारसंघातील कोणाचेही काम असले, तरीही अमरीशभाईंच्या कार्यालयातील कर्मचारी अर्ज भरतात व पाठपुरावा करतात. केवळ कार्यालयामार्फतच नाही, तर अन्य लोकोपयोगी उपक्रमांद्वारेही अमरीशभाईंनी लोकांची सेवा केली आहे. आतापर्यंत सुमारे ३२ हजार नागरिकांच्या डोळ्यांचे उपचार व शस्त्रक्रिया त्यांनी मोफत करून दिल्या आहेत. तसेच ‘संजय गांधी निराधार योजने’मार्फत त्यांनी ३४ हजार लोकांना लाभ मिळवून दिला आहे. शिवाय १४ हजार कामगारांनाही त्यांनी मदत केली आहे. कोविड-१९ महामारीच्या काळात त्यांनी मतदारसंघामध्ये १५ हजार रेमडेसिविर इंजेक्शन्सचा पुरवठा केला होता. ज्या वेळी ते अन्यत्र ३० ते ३५ हजार रुपयांना विकले जात होते, त्या वेळी अमरीशभाई यांच्यामतदारसंघात तेच केवळ ७५० रुपयांना नागरिकांना मिळत होते.